onveilig

Het lijkt zo duidelijk, zo eendimensionaal, als iemand zegt, ‘Het is hier niet veilig’. Maar als het woord onveilig wordt uitgesproken, begint ‘het gedoe’. Overigens is het misschien een geluk dat het wordt uitgesproken: het wordt duidelijk dat het er is. Ok, het gedoe. Als iemand zegt dat het onveilig is doet het veel met mensen.

Inbrenger

Het heeft al veel gedaan met de inbrenger, je zegt zoiets niet zomaar. Meestal denken we dat het ons niet zal overkomen dat we in een onveilige situatie  belanden. Als het wel gebeurt, het komt opeens dichtbij, bestaat de kans dat er iets fundamenteels stuk is in het basale vertrouwen. Bij zo’n basale schok duurt het gemiddeld twee weken voordat er weer sprake is van herstel zegt Remco Spithoven in Trouw van zaterdag 8 juni ( Remco Spithoven is lector maatschappelijke veiligheid bij Hogeschool Saxion). Hebben mensen in teams en organisaties die tijd om te herstellen?

piramide van Lencioni

Ontvangers

De ontvangers van de boodschap raken verward, hebben vaak het gevoel dat ze moeten kiezen tussen goed en fout, dat ze op zoek moeten naar een oorzaak, naar wie zijn schuld het is. De ontvangers voelen zich ook onveilig, omdat ze het impliciet als een aanval ervaren.

Hoe ingewikkeld en hoe belangrijk het is om het goed aan te pakken, wordt duidelijk als je je realiseert dat Lencioni vertrouwen als fundament beschouwd voor teamontwikkeling. Onveiligheid heeft veel te maken met een gebrek aan vertrouwen. Zonder vertrouwen hebben acties in de bovenliggende lagen in de piramide minder zin.

Dempen en versterken

Voorafgaand aan het plaatsen van de opmerking over dat het niet veilig is, gaat het proces van dempen en versterken.‘ Laatst zei die ouder ook al dat het hier niet goed liep.’ (versterken) ’Nou zeg, als er iemand geen recht van spreken heeft zijn zij het wel, heb je gezien hoe ongeorganiseerd ze zelf zijn?’(dempen) Iedereen neemt plaats in de stellingen en neemt de tegenpartij onder vuur. Voordat je het weet zit je in de dramadriehoek en maak je gebruik van de rol van aanklager, slachtoffer of helper.

Wat nu?

Het is goed om veel te werken aan het voorkomen van onveiligheid. Probeer niet mee te gaan in het dempen of versterken. Realiseer je dat er veel waarheden zijn die naast elkaar kunnen bestaan en heb daar respect voor, geef ruimte om die waarheden er te laten zijn. Probeer elkaar beter te leren kennen. Als je elkaar beter kent, begrijp je elkaar ook sneller.  Realiseer je, en ga daarover in gesprek, dat veel niet uitgesproken wordt maar wel doorklinkt of zoals Judith Herzberg dicht:

Het doorgestreepte blijft te lezen

Zo zijn het vaak onze meest eigene gedachten
de meest nabije, de meest schrijnende,
die wij door moeten strepen,
uit moeten krassen.

Wij praten, een gat in de nacht.

Dit is het schrikkeluur, de uitgesponnen
schrikseconde. Als honden
zetten wij de tanden in het vod
dat ons zo dierbaar is.

Dus, ga niet mee in de dramadriehoek, durf je gedachten door te strepen, zet niet je tanden in het vod, neem verantwoordelijkheid. Realiseer je ook dat het soms een proces is waarbij je als team en leidinggevende tot je oren in zit en het goed kan zijn een buitenstaander om hulp te vragen. Die buitenstaander kan helpen weer zichtbaar, hoorbaar te maken wat er speelt.

Bronnen:

• Herzberg, J.(2006) Doen en laten. Muntinga Pockets.
• Sitaling, K.(8 juni 2019), Nu komt het wel heel dichtbij. artikel in Trouw Tijd.
• Spanjersberg, M.(2019) Hoezo is hier onveilig? artikel in tijdschrift voor begeleidingskunde #2 2019.
• Lencioni, P. (2009) De vijf frustraties van teamwerk.(J. Nobel, Vert.) Amsterdam: Business Contact.
• Vroemen, M. (2018) Handboek teamcoaching: Helpen zonder bemoeizucht.(1^edruk, 2^e oplage)Deventer: Vakmedianet.